Lịch sử Việt Nam hiện đại ghi nhận Khởi nghĩa Ba Tơ là cuộc khởi nghĩa từng phần đầu tiên trong cả nước nổ ra và giành thắng lợi. Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ là một trang ngời sáng trong lịch sử Quảng Ngãi và lịch sử cả nước. Trong cuốn “Cách mạng tháng Tám”, đồng chí Trường Chinh đã đánh giá rất đúng Đội Du kích Ba Tơ: “Sau ngày Nhật, Pháp bắn nhau, cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ lại đẻ ra một đội du kích nữa. Những đội quân này đã đóng góp một vai trò hết sức quan trọng trong cao trào chống Nhật cứu nước và trong cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám”.

                    Hình ảnh: Thôn Nước Lô, xã Ba Dinh (ảnh năm 2025)

Tiếp nối vào dòng chảy lịch sử hào hùng của quân và dân vùng đất Ba Tơ Anh hùng; cách đây 53 năm, quân và dân Ba Tơ đã đoàn kết một lòng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với tinh thần quyết chiến đã đánh bại hoàn toàn chế độ tay sai ngụy quân – ngụy nguyền và đi đến thắng lợi hoàn toàn: Giải phóng toàn bộ quận lỵ Ba Tơ, đây là thành quả của đường lối cách mạng đúng đắn và khoa học của Đảng, minh chứng cho sự lãnh đạo sáng suốt của Tỉnh ủy Quảng Ngãi trong vận dụng sáng tạo chủ trương của Trung ương Đảng vào hoàn cảnh thực tiễn của địa phương, là tinh thần, ý chí cách mạng kiên cường, bất khuất của những người Cộng sản kiên trung và Nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi; giải phóng Ba Tơ có ý nghĩa to lớn, là điểm sáng trong phong trào cách mạng địa phương, góp phần làm nên thắng lợi giải phóng tỉnh Quảng Ngãi (24/3/1975) và giải phóng hoàn toàn miền Nam - thống nhất Đất nước (30/4/1975).

* Sức chiến đấu Anh hùng của quân và Nhân dân Ba Tơ

Quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết lần thứ III Đảng bộ Sông Hrê, Đại hội lần thứ V Đảng bộ Ba Tơ, quân dân hai huyện gấp rút chuẩn bị mọi mặt chờ thời cơ ở phía trước. Đồng thời, Đảng bộ 2 huyện củng cố phía sau vững chắc, nhất là sau khi Hội nghị Tỉnh ủy đầu tháng 3 ra Nghị quyết xây dựng căn cứ miền núi. Phong trào sản xuất được khôi phục và phát triển tốt, quần chúng phấn khởi xuống đồng ruộng sản xuất. Thanh niên hăng hái đi dân công, phục vụ tiền tuyến. Một số cán bộ, đảng viên lâu nay bỏ công tác đến thời gian này trở lại nhận kỷ luật và xin được tiếp tục tham gia cách mạng.

Trong quý I năm 1972, Ban lãnh đạo khởi nghĩa ở huyện và xã, ban cán sự thôn, ấp được thành lập. Nữa cuối tháng 5 năm 1972, với ý chí, tinh thần kiên quyết giành thắng lợi quyết định trong việc tiêu diệt nhiều sinh lực địch, củng cố niềm tin vào thắng lợi mới của quân và dân, được sự chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy, Huyện ủy Ba Tơ lãnh đạo lực lượng vũ trang và bán vũ trang của huyện, phong trào đấu tranh chính trị và binh vận tiến công mạnh mẽ vào ngụy quân, ngụy quyền trọng huyện.

Vào lúc 3 giờ 30 sáng ngày 18 tháng 5, các lực lượng vũ trang của tỉnh, huyện đồng loạt tấn công vào mọi cứ điểm và ấp chiến lược ở quận lỵ Ba Tơ. Đến 6 giờ 30 sáng ta làm chủ 5 ấp. Đến 15  giờ 30 ta đã hỗ trợ cho 3.430 người phá banh các ấp bung về chỗ ở cũ. Quần chúng với khí thế phấn khởi, sôi nổi nối lại trục đường Đường số 5A và các vùng trắng. Hầu hết mọi nơi đều có dân cư ở. Ở những xã làm chủ, ta triệt hạ chính quyền địch và ra mắt chính quyền nhân dân. Tính đến ngày 23 tháng 5 ta làm chủ hết số dân của 6 ấp gồm 5.089 người.

Nhận định chính xác địch đang lâm vào thế thua, rối loạn và sụp đổ không gượng nổi, dựa vào chủ trương của Khu ủy phải giải phóng Ba Tơ trước các địa phương khác, Tỉnh ủy Quảng Ngãi chỉ đạo lực lượng vũ trang của tỉnh phối hợp với một bộ phận quân chủ lực của khu đánh dứt điểm, giải phóng quận lỵ Ba Tơ.

* Quyết chiến, quyết thắng

Chiến dịch tổng hợp sau Thu của Tỉnh ủy mở màn ngày 15-9-1972. Ở Ba Tơ, mở đầu chiến dịch, tuy có gặp khó khăn do trời mưa to, bão lụt, nhưng nhờ quyết tâm, nỗ lực phi thường của bộ đội chủ lực, lực lượng địa phương, du kích và đồng bào nên ta vượt qua mọi khó khăn, đồng loạt nổ súng đều khắp và mạnh mẽ. Bằng sức mạnh quân sự to lớn của Trung đoàn 52, đặt công Quân khu V, quân chủ lực của tỉnh (D20), toàn bộ lực lượng vũ trang và bán vũ trang của huyện, quân và dân ta đã tiêu diệt, bao vây, bức rút bọn ngụy quân, bọn ngụy quyền trong các mục tiêu đánh chiếm. Đúng 23 giờ 45 phút ngày 29-10-1972 ta mở đợt tấn công bằng hỏa lực mạnh. Đến ngày 30-10-1972, ta tiêu diệt trung tâm biệt kích Đá Bàn, diệt dứt điểm Tiểu đoàn 69 biệt động cố thủ Đá Bàn, đánh dạt một bộ phận nhỏ tàn quân ngụy về phía Minh Long.

Như vậy, sau 45 ngày đêm (từ 15-9 đến 30-10-1972) liên tục chiến đấu, quyết đánh và quyết thắng quân thù, quân và dân Ba Tơ đã dũng cảm kiên cường phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực liên tục tấn công và giành thắng lợi hoàn toàn.

Chiến thắng Ba Tơ đã ghi thêm vào lịch sử tỉnh nhà một chiến công vang dội. Trận đánh tiêu diệt chi khu quận lỵ Ba Tơ và trung tâm biệt kích Đá Bàn là trận đánh tiêu diệt lớn, đánh diệt gọn cứ điểm lớn bao gồm cả quận lỵ, chi khu phòng thủ rất kiên cố của địch. Ta đã giáng một đòn đau, làm rung chuyển hệ thống phòng ngự chiến thuật của địch, góp phần giải phòng hoàn toàn một huyện đầu tiên trong tỉnh. Chiến thắng Ba Tơ là hoa chiến công làm rạng rỡ thêm truyền thống kiên cường bất khuất của quân dân tỉnh ta. Chiến thắng giải phóng hoàn toàn Ba Tơ là một biểu tượng của tinh thần chủ động, sáng tạo trong việc chuẩn bị và chớp thời cơ giải phóng của Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi, là “điểm sáng” của cả chiến trường Khu V, góp phần vào giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất Đất nước.

* Ba Dinh hiện thực khát vọng bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; bài học kinh nghiệm từ Chiến thắng Ba Tơ

Hình ảnh: Một góc khung cảnh cánh đồng lúa thôn Gò Khôn, xã Ba Dinh (ảnh năm 2025)

Thực hiện Nghị quyết 1677/NQ-UBTVQH15 ngày 16 tháng 6 năm 2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã của tỉnh Quảng Ngãi năm 2025; theo dòng chảy lịch sử của dân tộc Vùng đất Ba Tơ Anh hùng mãi mãi là niềm tự hào, niềm kêu hãnh của bao thế hệ và sẽ còn mãi khúc ca đầy tự hào của quân và dân mà mãnh đất đã để lại trang sử hào hùng của dân tộc Việt Nam với thắng lợi của cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ; Chiến thắng Ba Tơ. Để cho dòng chảy của lịch sử mãi hồng và ngân vang, là kim chỉ nam cho mọi hành động; với tinh thần và hào khí Ba Tơ bất diệt là hành trang quý báu trong công cuộc xây dựng quê hương Ba Dinh hôm nay và mai sau; Đảng bộ, quân và dân xã Ba Dinh sẽ viết tiếp vào trang sử Ba Tơ Anh hùng trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, cần phải: tiếp tục cũng cố xây dựng đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng bộ xã và các tổ chức cơ sở Đảng; xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân trong phát triển kinh tế, xã hội; phấn đấu đến hết năm 2030 toàn xã cơ bản không còn hộ nghèo và xã đạt chuẩn nông thôn mới; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới có đức, có tài, xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân, nhất là người đứng đầu; giữ mối liên hệ mật thiết với Nhân dân, củng cố vững chắc niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa; khơi dậy khát vọng phát triển quê hương Ba Dinh phồn vinh, hạnh phúc trong mỗi người con quê hương, nhất là khơi dậy mạnh mẽ khát vọng cống hiến, tinh thần sức trẻ của thế hệ hôm nay chung tay xây dựng xã nhà ngày càng giàu đẹp; phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại, nhằm phát huy sức mạnh to lớn của Nhân dân, tạo thành phong trào cách mạng rộng lớn, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đưa xã nhà cùng tỉnh Quảng Ngãi và đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.